Жаңалықтар

2025 жылдың 30 шілдесінде Алматыдағы Alatau Creative Hub кітапханасында қазақ және қырғыз жазушыларының туындылары енген екі жаңа әдеби жинақтың – «Пандемия дүрбелеңі» және «Күннің көзін көргім келеді» – тұсаукесер рәсімі сәтті өтті. Бұл іс-шара Қазақстан мен Қырғызстан арасындағы мәдени және әдеби байланыстарды нығайтуға бағытталған маңызды қадам болды.

Бұл жай ғана кітап емес, екі халықтың жүрегін жалғаған көпір секілді. Жазушылар бір-бірінің өмір, мейірім, отбасы, қиындық пен үміт туралы жазған шынайы оқиғаларын өзара бөлісті.

Тұсаукесерге қатысушылар екі ел арасындағы туыстық пен бауырмалдық туралы сөз қозғап, қырғыз прозасының қазіргі-жай күйі мен дамуын осы жинақтардан түртіп көрсетті. Жобаның басты авторлары – қазақ ақыны, аудармашы Саят Қамшыгер мен қырғыз ғалымы, аудармашы Қиялбек Ақматов. Осылайша екі халықтың заманауи прозасы бір-біріне жақындай түсті.

Қазақ Жазушылары Қырғыз Оқырманына Жол Тартты

Қырғыз тіліне аударылған «Пандемия дүрбелеңі» әңгімелер жинағына Нағашыбек Қапалбекұлы, Төкен Әлжантегі, Асылбек Ихсан, Жабал Ерғалиев, Қайым-Мұнар Табеев, Ділдар Мамырбаева, Сәуле Досжан, Нұрлан Қами, Әбділдабек Салықбай, Тұрақ Адисұлы, Дәулетбек Байтұрсынұлы, Айгүл Кемелбаева, Серік Нұғыман, Нұрлыбек Саматұлы, Жәди Шәкенұлы, Мира Шүйіншәлиева, Гүлзат Шойбекова, Нұржан Қуантайұлы, Сәкен Сыбанбай, Ерболат Әбікенұлы, Ұларбек Дәлейұлы, Жайнагүл Бекнияз, Есболат Айдабосын, Айгүл Жұбаныш, Әлібек Байбол, Абылайхан Есімбай, Нұрбек Нұржанұлы сияқты 27 қазақ қаламгерінің таңдаулы туындылары енген.

Жинақтағы әңгімелер өмірдің сан қырын, адам тағдырының күрделі сәттерін, махаббат пен күнделікті тіршіліктің алуан оқиғаларын шебер суреттеген. Қазақ жазушыларының ізденістері мен шеберлігі қырғыз әдебиеттанушылары мен оқырмандары тарапынан жоғары бағаланып, ерекше қызығушылық тудырды.

Қырғыз Прозасы Қазақ Оқырманына Жол Ашты

Қазақ тіліне аударылған «Күннің көзін көргім келеді» әңгімелер жинағына Зинагүл Пасанова, Әбділәмит Мәтісақов, Әбдікерім Мұратов, Сұлтан Раев, Қаныбек Иманалиев сынды 24 қырғыз қаламгерінің үздік туындылары кірді. Бұл жинақ қазақ оқырмандарына қырғыз прозасының қазіргі жағдайы мен даму бағыттарын таныстырды.

Халықаралық Әдеби Ынтымақтастық

Айта кетсек, бұл кітаптардың тұсаукесері Алматыға дейін 25 шілдеде Бішкек қаласында өткен болатын. Ол іс-шараға 11 қазақ жазушысы қатысқан еді. Ал Алматыдағы тұсаукесерге қазақ тіліне аударылған әңгімелері енген Қырғызстанның 10 жазушысы арнайы келіп, жинақтардың маңыздылығын атап өтті.

Бұл екі ел арасындағы әдеби және мәдени алмасудың жаңа кезеңінің басы болды. Іс-шараға қатысушылардың пікірінше, мұндай жобалар болашақта да жалғасын тауып, екі халықтың арасындағы достық пен өзара түсіністікті нығайта түсуге ықпал етеді.

Қатысушылар бұл жинақтардың екі бауырлас елдің әдебиеті мен мәдениетіне қосар үлесі зор екенін атап өтті.

Қазақ пен қырғыз – ежелден дос, туысқан елдер. Тарихы да, тілі де, салт-дәстүрі де ұқсас. Қос халықтың даналығы мен батырлығы жырларда, ертегілерде қатар өріліп келеді.

Қазақ пен қырғыз халықтарының балаларға арналған әдеби шығармаларында ортақ тарихи-мәдени тамырлардың көрінісі айқын байқалады. Әсіресе батырлық жырлар мен ертегілер арқылы берілетін тәрбиелік мазмұн мен ұлттық дүниетаным ұқсастығы ерекше.

Мысалы, қазақ балалары «Ер Төстік», «Қобыланды батыр», «Алпамыс батыр» сынды эпостарды оқып өссе, қырғыз балалары «Ер Төштүк», «Манас», «Семетей» жырларын тыңдап тәрбиеленеді. Бұл батырлар – тек жауға қарсы күрескен қаһармандар ғана емес, сонымен бірге әділет жолындағы күресті, туған жер мен отбасын қорғау идеясын арқалаған тұлғалар ретінде көрінеді. Осындай бейнелер арқылы ұлттық мінез, ерлік пен намыс, отансүйгіштік сезімі жас ұрпақ бойына сіңіріледі.

Екі елдің ертегілері мен аңыздарында жиі кездесетін бейнелер – жылқы, бүркіт, қасқыр, тау, өзен, киіз үй – көшпелі өмір салты мен табиғаты етене жақын. Табиғатты қорғау, жан-жануарға қамқорлық көрсету, туған жерге сүйіспеншілік – бұл туындылардағы негізгі тәрбие құндылықтарының бірі болып табылады.

Қазақтың «Бірлік болмай, тірлік болмас» деген халық мәтелі қырғыз тілінде де «Бирлик болбой, тирлик болбойт» деп дәлме-дәл қайталанады. Мұндай ортақ даналықтар – екі елдің рухани үндестігінің айғағы.

Балалар әдебиетінде бұл тәрізді мақал-мәтелдер мен жұмбақтар молынан кездесіп, тіл байлығын арттырумен қатар дүниетанымдық көкжиегін де кеңейтеді.

«Бір кездері қазақ пен қырғыз балалары бір ауылда ойнап, бір ошақтан дәм татқан. Қазіргі таңда бұл дәстүр заманауи әдеби кеңістікте жалғасып отыр: екі ел бір-бірінің кітаптарын оқып өсуде. Бұл нағыз мәдени достық пен рухани байланыстың айғағы» – деп атап өтті Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, белгілі жазушы Нағашыбек Қапалбекұлы

Мұндай әдеби ықпалдастық – қос халықтың келешек ұрпағын бейбітшілікке, өзара түсіністік пен ынтымақтастыққа баулудың маңызды құралы.

С.Е. Нурахметова, редактор, «Өркен» балалардың әл-ауқатын арттыру ұлттық ғылыми-практикалық институты, Алматы қ.